Czy gwarancja bankowa może być sposobem zabezpieczenia wykonania umowy?

Gwarancja bankowa może być jedną z form zabezpieczenia wierzytelności wynikających z umowy. W jaki sposób i w jakich okolicznościach można żądać udzielenia przez bank gwarancji?

Kolejny artykuł z cyklu –jak zabezpieczyć wykonanie umowy?Głównymobowiązkiem stron umowy wzajemnej jest wykonanie świadczeń zgodnie z treścią zawartej umowy. Nierzadko jednak zdarza się, że jedna ze stron umowy nie wykonuje zobowiązania. Prawidłowe wykonanie umowy można jednak zabezpieczyć.

Sposobów na zabezpieczenie prawidłowego wykonania umowy jest wiele, m.in.: weksel, kara umowna, odsetki, zastaw. Jedną z form zabezpieczenia wierzytelności wynikających z umowy jest także gwarancja bankowa.

Czym jest gwarancja bankowa?

Gwarancją bankową jest jednostronne zobowiązanie banku-gwaranta, że po spełnieniu przez podmiot uprawniony (beneficjenta gwarancji) określonych warunków zapłaty, które mogą być stwierdzone określonymi w tym zapewnieniu dokumentami, jakie beneficjent załączy do sporządzonego we wskazanej formie żądania zapłaty, bank ten wykona świadczenie pieniężne na rzecz beneficjenta gwarancji – bezpośrednio albo za pośrednictwem innego banku.

Jak udzielić gwarancji?

Udzielenie gwarancji bankowej następuje na piśmie pod rygorem nieważności.

Udzieleniu przez bank gwarancji towarzyszy zawarcie umowy zlecenia udzielenia gwarancji pomiędzy bankiem-gwarantem a zleceniodawcą gwarancji.

Bank-gwarant poprzez udzielenie gwarancji zobowiązuje się do spełnienia świadczenia pieniężnego na rzecz beneficjenta gwarancji.

Zleceniodawca gwarancji jest dłużnikiem beneficjenta gwarancji. Beneficjenta gwarancji zazwyczaj z dłużnikiem-zleceniodawcą gwarancji łączy odrębny stosunek prawny, w którym dłużnik zobowiązuje się do spełnienia świadczenia, a także ustanowienia zabezpieczenia w postaci gwarancji bankowej na wypadek niewykonania tego zobowiązania.

Istotą gwarancji bankowej jest zabezpieczenie wierzytelności beneficjenta gwarancji w taki sposób, że w sytuacji gdy dłużnik nie wykona świadczenia, beneficjent gwarancji będzie miał prawo żądać od banku wypłaty sumy z gwarancji.

Jak żądać wypłaty z gwarancji?

Sposób realizacji uprawień z gwarancji zależy od treści gwarancji. Wyróżniamy gwarancje warunkowe i bezwarunkowe. Przy gwarancjach warunkowych, oprócz konieczności dostarczenia dokumentów określonych w tekście gwarancji, do wypłaty gwarancji niezbędne jest także spełnienie dodatkowych przesłanek określonych w gwarancji.  Gwarancja może być płatna na pierwsze żądanie beneficjenta lub w określonym terminie. Gwarancje bankowe mają zazwyczaj charakter terminowy.

Dokument gwarancji wskazuje, w jaki sposób beneficjent gwarancji może żądać wypłaty sumy z gwarancji i jakie dokumenty powinien przedstawić wraz z tym żądaniem.

Wykonanie zobowiązania przez bank-gwaranta następuje po udokumentowaniu przez beneficjenta warunków, od których uzależniona jest wymagalność zobowiązania gwaranta lub co najmniej po przedstawieniu dokumentów wskazanych w treści dokumentu gwarancyjnego.

Wezwanie do zapłaty powinno zostać sporządzone w formie pisemnej i powinno zostać podpisane przez osobę, która jest upoważniona do składania oświadczeń woli w imieniu beneficjenta gwarancji. Żądanie zawiera najczęściej także oświadczenie beneficjenta gwarancji, że zleceniodawca nie wykonał swoich zobowiązań wynikających z umowy. Często, dla celów identyfikacyjnych, beneficjent gwarancji przekazuje żądanie za pośrednictwem innego banku prowadzącego rachunek beneficjenta. Bank potwierdza wtedy, że podpisy złożone na żądaniu zapłaty należą do osób upoważnionych do zaciągania zobowiązań finansowych i majątkowych w imieniu beneficjenta.

Wykonanie świadczenia przez bank-gwaranta może się odbyć bezpośrednio na rzecz beneficjenta gwarancji albo za pośrednictwem innego banku, chyba że co innego wynika z treści gwarancji.

Czy bank zawsze powinien wypłacić sumę z gwarancji?

Powszechnie przyjmuje się, że bank-gwarant nie bada stosunku prawnego pomiędzy zleceniodawcą a beneficjentem i nie bada także, czy zleceniodawca faktycznie nie wykonał zobowiązania (niekiedy w dokumencie gwarancji wpisuje się nawet wprost, że bank nie ma uprawnień do badania stosunku prawnego pomiędzy zleceniodawcą a beneficjentem, co zwiększa jeszcze atrakcyjność tego zabezpieczenia).

Byt zobowiązania banku jest bowiem niezależny od stosunku podstawowego, jaki łączy beneficjenta ze zleceniodawcą gwarancji. Zakres zobowiązania wyznaczony jest treścią dokumentu gwarancyjnego.

Należy jednak wskazać, żew doktrynie istnieje pogląd, zgodnie z którym dopuszcza się możliwość uchylenia się przez bank od wypłaty środków z gwarancji na podstawie koncepcji nadużycia gwarancji. Istotą zarzutu nadużycia gwarancji jest prawo odmowy wypłaty środków z gwarancji, w przypadku gdy beneficjent żąda wypłaty pomimo oczywistego braku wymagalnego roszczenia zabezpieczonego gwarancją. O oczywistym braku wymagalnego roszczenia możemy mówić wtedy, gdy przeciętny uczestnik obrotu nie ma wątpliwości, że nie zaszły wskazywane przez beneficjenta okoliczności, a ustalenie takiego stanu rzeczy nie wymaga prowadzenia dodatkowych ustaleń. Możliwość skorzystania z koncepcji nadużycia gwarancji ma zatem charakter wyjątkowy.

Jak wynika z powyższego, gwarancja bankowa może być instrumentem ograniczającym ryzyko niewykonania zobowiązania przez stronę umowy. Jej istotą jest zabezpieczenie wierzytelności w taki sposób, że w sytuacji gdy dłużnik nie wykona świadczenia, beneficjent gwarancji będzie miał prawo żądać od banku wypłaty sumy z gwarancji.