Czy wspólnik może świadczyć nieodpłatnie usługi na rzecz spółki?

Nierzadko wspólnik świadczy na rzecz spółki usługi nieodpłatnie, traktując te usługi jako obowiązek udziałowca spółki. Trzeba być jednak ostrożnym przy tego typu działaniach. Niekiedy taka usługa może stanowić świadczenie, którego otrzymanie przez spółkę będzie skutkowało powstaniem po jej stronie przychodu i koniecznością zapłaty podatku.

Czym jest nieodpłatne świadczenie i co się z tym wiąże?

Nieodpłatne świadczenie w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych jest to każda korzyść majątkowa niezwiązana z poniesieniem jakichkolwiek wydatków po stronie podmiotu przyjmującego korzyść.

Jeżeli świadczenie wspólnika zostanie przez organy podatkowe uznane za nieodpłatne świadczenie, spowoduje powstanie po stronie spółki przychodu w wysokości wartości tego świadczenia np. w razie świadczenia usług – ich wartość ustalana jest według cen stosowanych wobec innych odbiorców. Powstanie przychodu będzie wiązało się z obowiązkiem zapłaty przez spółkę podatku dochodowego CIT.

Usługi świadczone przez wspólnika na rzecz spółki można podzielić na trzy kategorie:

1) usługi, które wspólnik świadczy na rzecz spółki w związku z pełnioną przez niego dodatkową funkcję np. członka zarządu czy członka rady nadzorczej,

2) usługi wspomagające działalność spółki, w ramach których wspólnik udostępnia spółce swój majątek np. udostępnia lokal na miejsce prowadzenia działalności przez spółkę czy samochód,

3) usługi świadczone przez wspólnika na rzecz spółki przy wykorzystaniu fachowej wiedzy wspólnika, dzięki której spółka realizuje cele gospodarcze np. prowadzenie księgowości.

Katalog usług świadczonych przez wspólników na rzecz spółki bez wynagrodzenia, które mogą zostać uznane za nieodpłatne świadczenie (a zatem stanowić podstawę do opodatkowania) jest dosyć szeroki. Jak się okazuje, nie tylko usługi, w ramach których wspólnik udostępnia swój majątek na rzecz spółki (pkt 2 powyżej) mogą zostać uznane za takie usługi, ale również usługi w których wspólnik „udostępnia” swoją fachową wiedzę, nawet będąc członkiem zarządu spółki (pkt 3).

Przykład

Wspólnik będący prawnikiem, pełniący jednocześnie funkcję członka zarządu tej spółki doradzał tej spółce w kwestiach prawnych. Usługi te świadczył bez wynagrodzenia. Wydaje się, że te usługi (jako wykraczające poza statutowe obowiązki członka zarządu czy wspólnika) zostałyby przez organy podatkowe zakwalifikowane jako świadczenie nieodpłatne, a zatem ich otrzymanie przez spółkę skutkowałoby powstaniem po jej stronie przychodu i koniecznością zapłaty podatku.

Odrębnie należy ocenić sytuację, gdy wspólnik spółki z ograniczoną odpowiedzialnością pełni nieodpłatnie funkcję w organach spółki, tj. w zarządzie spółki lub w radzie nadzorczej (pkt 1 powyżej). Przepisy kodeksu spółek handlowych przewidują możliwość pełnienia tych funkcji na podstawie powołania, bez wynagrodzenia. Takie działanie wspólnika nie powinno zostać zatem zakwalifikowane jako nieodpłatne świadczenie i podlegać opodatkowaniu podatkiem CIT jako przychód spółki. Nawet gdyby uznać, że za takie działania również należy się zapłata, „wynagrodzeniem” będzie dywidenda należna danemu wspólnikowi. Trzeba jednak zaznaczyć, że chodzi tu o usługi, które są bezpośrednio związane z pełnioną funkcją członka zarządu. Usługi, które nie są bezpośrednio związane z pełnioną funkcję (czyli np. te opisane powyżej) są świadczeniem dodatkowym. Jeżeli będą wykonywane bez wynagrodzenia, będą stanowiły podstawę do opodatkowania z tytułu nieodpłatnego świadczenia. Przyjmuje się bowiem, że ich świadczenie przez wspólnika na rzecz spółki jest dodatkowym obowiązkiem wspólnika, od których wypełnienia nie jest uwarunkowana wypłata dywidendy.

Obowiązki wspólnika określone w umowie spółki

Zgodnie z art. 159 k.s.h., „(…) jeżeli na wspólników mają być nałożone, oprócz wniesienia wkładów na pokrycie udziałów, inne obowiązki wobec spółki, należy to pod rygorem bezskuteczności wobec spółki dokładnie określić w umowie spółki.”

Wśród organów podatkowych pojawił się pogląd, że usługi świadczone przez wspólnika jako obowiązek nałożony na niego w umowie spółki nie stanowią nieodpłatnego świadczenia na rzecz spółki, ponieważ zapłatę dla wspólnika za takie usługi stanowi dywidenda, udział w zysku.

Co więcej, takie usługi powinny być traktowane jako dążenie wspólnika do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego zgodnie z art. 3 k.s.h., który stanowi że „przez umowę spółki handlowej wspólnicy (…) zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu przez wniesienie wkładów oraz, jeżeli umowa albo statut spółki tak stanowi, przez współdziałanie w inny określony sposób.” Pamiętajmy zatem, że obowiązki nałożone na wspólnika umową spółki powinny być (jeżeli nie chcemy, żeby zostały zakwalifikowane jako nieodpłatne świadczenie) niezbędne dla osiągnięcia celu gospodarczego przez spółkę – osiągnięcia zysku oraz podstawowe z perspektywy działalności prowadzonej przez spółkę.

UWAGA!

Wyjątek stanowi art. 176 k.s.h., który stanowi, że powtarzalne świadczenia niepieniężne wspólnika mogą być świadczone wyłącznie za wynagrodzeniem! Zakres usług, które mogą być wpisane do umowy spółki jako obowiązek wspólnika związany z dążeniem do wspólnego celu gospodarczego jest zatem ograniczony.

Niestety kwestia nieodpłatnych świadczeń na rzecz spółki i implikacji podatkowych z nimi związanych nie jest do końca unormowana i jest przedmiotem sporu na linii podatnik – organ podatkowy. W związku z tym, każdy przypadek powinien być analizowany oddzielnie. Nawet ten, w którym obowiązki wspólnika zostały wpisane do umowy spółki.