Czyją własnością są udziały w spółce z o.o. nabyte przez jednego z małżonków?

Udziały nabyte przez przedsiębiorcę, który pozostaje w związku małżeńskim nierzadko stanowią współwłasność jego i małżonka. Czy w takiej sytuacji małżonek wspólnika staje się także wspólnikiem spółki?

Udziały w spółce z o.o. należą do majątku wspólnego małżonków, jeśli zostały nabyte za środki pochodzące z tego majątku. Innymi słowy jeżeli przedsiębiorca pozostający w związku małżeńskim, nie zawarł intercyzy, a nabywa udziały w spółce z o.o., przeznaczając na ten cel środki pochodzące z majątku wspólnego, nabyte w ten sposób udziały również wejdą w skład majątku wspólnego obojga małżonków.

Trzy warianty

Powyższe będzie dotyczyło sytuacji, gdy:

– przedsiębiorca przystępuje do nowo zawiązanej spółki z o.o. jako wspólnik-założyciel i w tym celu obejmuje udziały w tej spółce,

– przedsiębiorca przystępuje do już istniejącej spółki z o.o., obejmując  nowoutworzone udziały w podwyższonym kapitale zakładowym tej spółki,

– przedsiębiorca nabywa np. odkupuje udziały w spółce z o.o. od dotychczasowego wspólnika.

Jeżeli przedsiębiorca w celu rozliczenia się z powyższych transakcji użyje środków znajdujących się w majątku wspólnym małżonków tj. np. zapłaci pieniędzmi znajdującymi się na wspólnym rachunku bankowym lub wniesie wkład niepieniężny w postaci nieruchomości należącej do obu małżonków, udziały w powyższy sposób nabyte lub objęte nie będą należały do majątku osobistego małżonka, który je nabył lub objął, a do majątku wspólnego małżonków.

Powyższe stanowisko zostało potwierdzone w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 2016 r., o sygnaturze III CZP 32/16. W uchwale tej Sąd Najwyższy stwierdził, że „jeżeli wkład wniesiony do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością należy do majątku wspólnego wspólnika i jego małżonka, również udział w spółce objęty przez wspólnika wchodzi w skład tego majątku”.

Sąd Najwyższy w ww. uchwale zwrócił uwagę, że w celu oceny powyższego zagadnienia należy sięgnąć do przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Art. 33 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego zawiera zamknięty katalog składników majątku osobistego małżonków, a zatem tylko przedmioty wyraźne tam wskazane mogą stanowić składnik majątku osobistego. Udziały w spółce z o.o. nie mieszczą się ww. katalogu, chyba że zostały nabyte w zamian za składnik majątku stanowiący majątek osobisty małżonka.

Udziały należą do majątku wspólnego tzn. że wspólnikami są oboje z małżonków?

Nie, wspólnikiem spółki z o.o. będzie tylko ten z małżonków, który obejmował lub nabywał udziały np. zawierał umowę sprzedaży udziałów lub przystępował do umowy spółki. Drugi z małżonków nie staje się automatycznie wspólnikiem spółki, nie nabywa praw i obowiązków wspólnika w spółce, nawet jeżeli udziały zostały nabyte ze środków pochodzących z majątku wspólnego.

Z kolei w stosunkach pomiędzy małżonkami będzie to miało takie znaczenie, że zarówno dochody z udziałów (zwłaszcza otrzymywana przez wspólnika spółki z o.o. dywidenda), jak i środki pozyskane ze zbycia udziałów wchodzą do majątku wspólnego małżonków.

Zgoda małżonka

Niekiedy na dokonanie transakcji nabycia udziałów spółki z o.o. niezbędna będzie również zgoda małżonka. Mianowicie zgodnie z art. 37 par. 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do dokonania czynności prawnej, która prowadzi m.in. do zbycia nieruchomości, przedsiębiorstwa czy prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek lub lokal. Jeżeli zatem np. jeden z małżonków obejmując udziały w spółce z o.o., wnosi do tej spółki nieruchomość należącą do obojga małżonków, drugi z małżonków powinien wyrazić zgodę na transakcję objęcia udziałów (skutkiem tej czynności będzie bowiem zbycie nieruchomości na rzecz spółki). 

Po ustaniu wspólności majątkowej

Wspólność majątkowa może ustać pomiędzy małżonkami wskutek rozwodu, ustanowienia rozdzielności majątkowej czy śmierci jednego z małżonków. W takiej sytuacji udziały nabyte lub objęte wcześniej przez jednego z małżonków stają się tzw. współwłasnością w częściach ułamkowych obojga małżonków albo spadkobierców. Oznacza to, że spółka zyskuje nowego wspólnika(ów). Przed niechcianym „wstąpieniem do spółki” spółka może się jednak zabezpieczyć, wprowadzając do umowy spółki postanowienia ograniczające możliwość wstąpienia do spółki małżonka wspólnika i jego spadkobierców.

Udziały w spółce z o.o. nabyte w trakcie trwania wspólności ustawowej małżeńskiej za środki pochodzące z majątku wspólnego stanowią współwłasność małżonków. Z kolei udziały nabyte za składniki stanowiące majątek osobisty małżonka są wyłącznie jego własnością. Także udziały nabyte przed powstaniem wspólności majątkowej oraz gdy małżonkowie pozostają w rozdzielności majątkowej stanowią wyłącznie własność jednego z małżonków.