Jak pozostać anonimowym w spółce?

Czy w spółce kapitałowej można pozostać anonimowym? Czy dane wszystkich wspólników widoczne są w KRS? Czym jest umowa powiernictwa fiducjarnego?

Spółka z o.o. a wpis do KRS

Spółka z o.o., zgodnie z ksh, razem ze swoimi wspólnikami podlega rejestracji w rejestrze przedsiębiorców. Jednak stosownie do art. 38 ust. 8 pkt c ustawy o KRS, nie są ujawniani w rejestrze przedsiębiorców wspólnicy, którzy posiadają w kapitale zakładowym mniej niż 10 % udziałów. Czy zatem pozostają oni anonimowi? Nie, ponieważ podpisaną przez wszystkich członków zarządu listę wspólników z podaniem nazwiska i imienia lub firmy (nazwy) oraz liczby i wartości nominalnej udziałów każdego z nich (art. 167 par. 2 ksh) składa się do akt rejestrowych spółki. Wymienieni są tam wszyscy wspólnicy niezależnie od tego czy posiadają 10 % udziałów, czy też nie. Zarówno rejestr, jak i akta rejestrowe są jawne, co zapewnia pełną transparentność wspólników spółki.

Rozwiązaniem dla wspólnika, który chce pozostać anonimowy jest możliwość zawarcia umowy powiernictwa fiducjarnego. Jest to instytucja nieuregulowana w polskim Kodeksie cywilnym, ale znana polskiemu prawu. Dozwolona na podstawie przepisów o swobodzie umów lub o umowach podobnych do umowy zlecenia. Powiernictwo to umowa, której stronami są powierzający i powiernik. Stosunek powiernictwa udziałowego polega na tym, że powiernik działa w spółce na rzecz powierzającego (osoby, która chce pozostać anonimowa) i wszystkie czynności wykonuje na jego rachunek. Powiernik widnieje w aktach rejestrowych spółki jako wspólnik, ponieważ to on jest właścicielem udziałów. Występuje w stosunku do spółki, zarządu, a także osób trzecich. Jednak prawa z udziałów powiernik wykonuje w taki sposób, jaki został ustalony w umowie powierniczej. Umowa powiernictwa fiducjarnego opiera się na dużej dozie zaufania do powiernika. Warto zabezpieczyć się przed ewentualnymi nadużyciami np.: precyzując prawo powierzającego do wydawania wiążących poleceń powiernikowi lub nawet udzielenie powierzającemu pełnomocnictwa do wykonywania prawa głosu. Powierzający uczestniczy tym samym pośrednio i niejawnie w spółce zarówno w odniesieniu do praw majątkowych, jak i praw korporacyjnych. Umowa powiernictwa fiducjarnego wykorzystywana jest np.: tam, gdzie wspólnik jednej spółki zobowiązał się do nieprowadzenia działalności konkurencyjnej. W drugiej spółce działa jako powierzający. Umowę powierniczą często zawiera również wspólnik, który chce ochronić się przed wykluczeniem ze spółki. Zastępuje się powiernikiem, który zajmuje pozycję wspólnika, a były wspólnik w dalszym ciągu otrzymuje korzyści z przekazanych udziałów.

O czym warto pamiętać?

Zawierając umowę powierniczą, warto zwrócić również uwagę na to, by nie obejmowała ona postanowień sprzecznych z umową spółki. Szczególnie chodzi o to, by zadbać o zgodność korporacyjnych i powierniczych obowiązków powiernika. Istotną kwestią jest także zakończenie takiej umowy. Warto w takiej umowie zastrzec warunek rozwiązujący, który zapewni automatyczne przejście własności udziałów na powierzającego w przypadku wypowiedzenia umowy przez którąkolwiek ze stron. Można również zastrzec kary umowne za nieuczciwe zachowanie względem powierzającego.

Czy umowę powierzenia fiducjarnego można zawrzeć w tajemnicy przed innymi wspólnikami?

To zależy. Zbycie udziału może być uzależnione od zgody spółki albo w inny sposób ograniczone (art. 182 par. 1 ksh). Wtedy o umowie z powiernikiem spółka musi zostać poinformowana, ponieważ jej skuteczność uzależniona jest od zgody zarządu czy innego organu. Jeżeli jednak umowa spółki nie przewiduje żadnych dodatkowych warunków dotyczących przeniesienia udziału, ustanowienie powiernictwa nie wymaga zgody pozostałych wspólników (tajna umowa powiernicza).

Akcje w spółce akcyjnej

W spółce akcyjnej akcje mogą być zarówno imienne, jak i na okaziciela (art. 334 par. 1 ksh). W przeciwieństwie do spółki z o.o., w spółce akcyjnej nie ma obowiązku ujawniania w rejestrze przedsiębiorców danych akcjonariuszy, niezależnie od tego, jakie akcje posiadają (zgodnie z art. 38 punktem 9 ustawy o KRS). Jedynie w przypadku, gdy spółka ma tylko jednego akcjonariusza należy dokonać jego oznaczenia. Zgodnie z art. 319 § 1 ksh zgłoszenie jednoosobowej spółki powinno zawierać nazwisko i imię albo firmę (nazwę) i siedzibę oraz adres jedynego akcjonariusza, a także wzmiankę, że jest on jedynym akcjonariuszem spółki. Najdalej posuniętą anonimowość zapewnia jednak nabycie akcji na okaziciela. Akcjonariusz nie jest wymieniony nawet na dokumencie akcji, w związku z czym ustalenie jego tożsamości przez osoby trzecie jest bardzo trudne. Z kolei zarząd obowiązany jest prowadzić tzw. księgę akcyjną, gdzie umieszcza dane akcjonariuszy posiadających jedynie akcje imienne. Zdecydowaną większość w tradycyjnych spółkach akcyjnych stanowią akcje na okaziciela. Dokumenty akcji na okaziciela nie mogą być wydawane przed pełnym ich pokryciem. Pokryć je można jedynie wkładem pieniężnym (art. 335 ksh) Akcje na okaziciela mogą być przedmiotem obrotu. Zbycie akcji na okaziciela odbywa się poprzez przeniesienie własności dokumentu akcji, nie wymaga zgody spółki. Można również dokonać zamiany akcji imiennych na akcje na okaziciela na żądanie akcjonariusza, jeżeli statut nie stanowi inaczej. Jak wynika z powyższego, nie można uczynić wspólnika spółki z o.o. anonimowym i uchronić go przed wpisem do KRS. Anonimowym, także wobec osób trzecich, można pozostać jednak w spółce akcyjnej, nabywając akcje na okaziciela. Rozwiązaniem dla wspólników spółki z o.o. jest zatem powiernictwo fiducjarne.

Masz wątpliwości? Skorzystaj z pomocy McCarthy & Taggart Group!