Jednoosobowa działalność gospodarcza a śmierć przedsiębiorcy

Co się dzieje z firmą w przypadku śmierci przedsiębiorcy prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą? Czy działalność ulega automatycznemu zamknięciu? Czy taką firmę można odziedziczyć?

Kontynuacja działalności po śmierci przedsiębiorcy? 

Śmierć przedsiębiorcy, który prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą oznacza jednocześnie brak możliwości kontynuowania tej działalności – chyba że zostanie ustanowiony zarządca sukcesyjny, o czym poniżej. Firma prowadzona jest pod nazwiskiem przedsiębiorcy – właściciela. Majątek firmy jest jednocześnie majątkiem przedsiębiorcy. Działalność nie posiada odrębnej od przedsiębiorcy osobowości prawnej. Prowadzona jest przez właściciela, który w zawieranych umowach występuje jako Jan Kowalski prowadzący działalność gospodarczą. NIP i REGON przypisany jest do konkretnej osoby fizycznej. Z uwagi na powyższe, śmierć przedsiębiorcy prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą oznacza, co do zasady, niemożność zachowania ciągłości tej działalności.

Z dniem śmierci pracodawcy automatycznie wygasają wszystkie umowy o pracę z pracownikami zmarłego przedsiębiorcy.

Jeżeli pracownikom przysługiwałyby wobec pracodawcy roszczenia o zapłatę wynagrodzenia, będą one należeć do spadku, co oznacza, że spadkobiercy muszą się liczyć z obowiązkiem ich uregulowania.

– wygaśnięciem licencji, koncesji, zezwoleń;

– brakiem możliwości kontynuowania rozliczeń podatkowych.

Zgodnie z art. 12 ust. 1b ustawy o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników, NIP nadany przedsiębiorcy wygasa wraz z wygaśnięciem uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego (dwa miesiące od śmierci przedsiębiorcy).

Śmierć podatnika osoby fizycznej skutkuje wykreśleniem takiego podmiotu z rejestru podatników VAT, jeżeli zarząd sukcesyjny nie został ustanowiony.

Prowadzenie działalności przez spadkobierców? 

Prowadzenie działalności gospodarczej po zmarłym przez jego spadkobiercę jest możliwe, ale dopiero po zakończeniu postępowania spadkowego (trwającego wiele miesięcy a czasem nawet lat). W ramach tego postępowania spadkobierca nabywa majątek po zmarłym – środki trwałe, wyposażenie należące wcześniej do majątku zmarłego, przejmuje zobowiązania cywilnoprawne, publicznoprawne, prawa i obowiązki wynikające ze stosunków pracy.

Do czasu zakończenia postępowania spadkowego spadkobierca nie może jednak podjąć żadnych czynności. Wznowienie działalności firmy po tak długiej przerwie okazuje się często niemożliwe.

Gdyby jednak spadkobierca zdecydował się na wznowienie działalności, prowadzi ją pod własnym nazwiskiem, musi uzyskać wpis w CEIDG, NIP i REGON, zarejestrować się jako podatnik VAT.

Zarząd sukcesyjny

Od 25 listopada 2018 r. możliwe jest powołanie zarządcy sukcesyjnego, dzięki któremu możliwe jest kontynuowanie działalności po zmarłym – przez pewien czas po jego śmierci. Unikamy w ten sposób przestoju, który może być zabójczy dla dalszej działalności. Umowy z pracownikami nie wygasają, podobnie jak decyzje administracyjne. NIP nadany przedsiębiorcy przechodzi na przedsiębiorstwo w spadku i wygasa wraz z wygaśnięciem zarządu sukcesyjnego.

Zarządca sukcesyjny jest osobą, która została wyznaczona do tymczasowego prowadzenia działalności gospodarczej przedsiębiorcy po jego śmierci (prowadzone jest jako „przedsiębiorstwo w spadku”). Przedsiębiorca może powołać zarządcę za życia lub spadkobiercy przedsiębiorcy mogą go powołać po jego śmierci. Uprawnienie do powołania zarządcy sukcesyjnego przez spadkobierców przedsiębiorcy wygasa po upływie dwóch miesięcy od śmierci przedsiębiorcy.

Zarząd sukcesyjny trwa do czasu podziału spadku. Jeżeli spadkobiercy będą chcieli kontynuować prowadzenie przedsiębiorstwa po zmarłym, to będą musieli rozpocząć własne działalności gospodarcze.

Więcej na ten temat pisaliśmy w artykule pt. „Zarząd sukcesyjny ułatwieniem dla przedsiębiorców”.

Śmierć przedsiębiorcy prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą wiąże się z brakiem możliwości kontynuowania tej działalności, wygasają umowy zawarte przez przedsiębiorcę, a także licencje, koncesje, zezwolenia. Aby tego uniknąć, przedsiębiorca lub jego spadkobiercy mogą powołać zarządcę sukcesyjnego. Powołanie zarządcy pozwala na dalsze tymczasowe prowadzenie działalności po śmierci przedsiębiorcy, aż do czasu zakończenia postępowania spadkowego.