Postępowanie odrębne w sprawach gospodarczych przyspieszy proces

Od 7 listopada 2019 r. do polskiego porządku prawnego wróciło postępowanie w sprawach gospodarczych jako postępowanie odrębne. Jest to ważna zmiana dla przedsiębiorców chcących dochodzić swoich praw w sądzie. Czym charakteryzuje się postępowanie w sprawach gospodarczych i jakich spraw dotyczy?

Celem przywrócenia do porządku prawnego odrębnego postępowania gospodarczego jest zwiększenie szybkości postępowania.

Ważne!

Przepisy dotyczące postępowania gospodarczego mają zastosowanie wyłącznie do spraw wszczętych od dnia 7 listopada 2019 r. (tj. do tych, w których pozew został wniesiony do sądu w dniu lub po dniu 7 listopada 2019 r.). Przepisy te nie mają zastosowania do spraw wszczętych przed tą datą.

Jakich spraw dotyczy postępowanie w sprawach gospodarczych?

Przepisy dotyczące postępowania w sprawach gospodarczych stosuje się do spraw gospodarczych podlegających rozpoznaniu w procesie.

Ustawodawca w art. 458² Kodeksu cywilnego wymienia enumeratywnie, jakie sprawy są sprawami gospodarczymi. Należą do nich m.in.:

• sprawy ze stosunków cywilnych między przedsiębiorcami w zakresie prowadzonej przez nich działalności gospodarczej (choćby którakolwiek ze stron zaprzestała prowadzenia działalności gospodarczej), np. pozew o zapłatę faktur wystawionych przez jednego przedsiębiorcę drugiemu przedsiębiorcy z tytułu świadczenia usług w ramach prowadzonej działalności gospodarczej,
• sprawy ze stosunku spółki oraz dotyczące roszczeń, o których mowa w art. 291-300 i art. 479-490 Kodeksu spółek handlowych, np. sprawy dotyczące odpowiedzialności członków organów spółki kapitałowej czy szkody przy tworzeniu spółki kapitałowej,
• sprawy z umów o roboty budowlane oraz ze związanych z procesem budowlanym umów służących wykonaniu robót budowlanych,
• sprawy z umów leasingu,
• sprawy z zakresu prawa upadłościowego i restrukturyzacyjnego.

Ustawodawca także wyraźnie wyłącza z zakresu spraw gospodarczych sprawy o podział majątku wspólnego wspólników spółki cywilnej po jej ustaniu oraz sprawy o wierzytelność nabytą od osoby niebędącej przedsiębiorcą, chyba że wierzytelność ta powstała ze stosunku prawnego w zakresie działalności gospodarczej prowadzonej przez wszystkie jego strony.

Możliwość pominięcia przepisów odrębnych

Na wniosek osoby niebędącej przedsiębiorcą lub na wniosek przedsiębiorcy prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą sąd rozpoznaje sprawę z pominięciem przepisów dotyczących postępowania gospodarczego, tj. według przepisów ogólnych.

Czy postępowanie w sprawach gospodarczych będzie szybsze?

Jak wspomniano na wstępie, intencją ustawodawcy było przyspieszenie rozpoznawania spraw w sprawach gospodarczych. W tym celu postanowiono, że:

– powód jest obowiązany powołać wszystkie twierdzenia i dowody na ich poparcie w pozwie, a pozwany w odpowiedzi na pozew,

– w toku postępowania powód, co do zasady, nie może występować z nowymi roszczeniami zamiast lub obok dotychczasowych. Oznacza to, że powód w toku postępowania nie może rozszerzyć swojego żądania wskazanego w pozwie lub go zmienić,

– niemożliwe jest również dołączenie do sprawy nowych osób po stronie powodowej lub pozwanej. Jeśli zatem okaże się, że grono powodów lub pozwanych jest niepełne, pozew będzie oddalony,

– brak możliwości wniesienia przez pozwanego powództwa wzajemnego,

– nie jest możliwe zawieszenie postępowania w razie niestawiennictwa stron,

– pozew oraz pierwsze pismo procesowe pozwanego powinny zawierać wskazanie adresu poczty elektronicznej powoda (pozwanego) albo oświadczenie powoda (pozwanego), że nie posiada takiego adresu,

– przewodniczący i sąd są obowiązani podejmować czynności tak, by rozstrzygnięcie w sprawie zapadło nie później niż sześć miesięcy od dnia złożenia odpowiedzi na pozew – jest to oczywiście termin instrukcyjny, ale jego wprowadzenie podkreśla jak istotna jest szybkość tego postępowania.

Szczególne zasady dotyczące materiału dowodowego

Jak wskazano powyżej, powód jest obowiązany powołać wszystkie twierdzenia i dowody na ich poparcie w pozwie, a pozwany w odpowiedzi na pozew pod rygorem utraty prawa do ich powoływania w dalszym toku postępowania. Oznacza to, że Sąd będzie pomijał twierdzenia i dowody powołane później, chyba że strona uprawdopodobni, że ich powołanie nie było możliwe albo że potrzeba ich powołania wynikła później.

Ustawodawca postanowił także, że strona istotne twierdzenia powinna wykazać przede wszystkim dokumentem. Może powoływać się na inne dowody, jeżeli wykaże, że nie może przedstawić dokumentu z przyczyn od niej niezależnych. Ponadto dowód z zeznań świadków sąd może dopuścić jedynie wtedy, gdy po wyczerpaniu innych środków dowodowych lub w ich braku pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Z powyższego wynika, że zeznania świadków będą (ewentualnie) rozpatrywane obok dowodu z dokumentu, jako dowody uzupełniające.

Co więcej, strony mogą się umówić, że wyłączają określone dowody w postępowaniu dotyczącym zawartej pomiędzy nimi umowy (umowa dowodowa). W przypadku zawarcia umowy dowodowej sąd z urzędu nie dopuści wyłączonego dowodu. Fakty, które miałyby zostać wykazane dowodami wyłączonymi przez umowę dowodową, sąd może ustalić na podstawie twierdzeń stron, biorąc pod rozwagę całokształt okoliczności sprawy.

Wyrok tytułem zabezpieczenia

Wyrok sądu pierwszej instancji zasądzający świadczenie w pieniądzu lub rzeczach zamiennych jest tytułem zabezpieczenia. Co to oznacza? Oznacza to, że strona wygrana będzie mogła wystąpić do komornika z wnioskiem o dokonanie zabezpieczenia na majątku strony przegranej (np. poprzez zamrożenie określonej kwoty na rachunku bankowym strony przegranej) już po wydaniu wyroku w pierwszej instancji! Oczywiście do wysokości zasądzonej kwoty. Zabezpieczenie będzie trwało aż do prawomocnego zakończenia postępowania w sprawie.

Koszty procesu

Ustawodawca zwraca także szczególną uwagę na podjęcie przez strony próby dobrowolnego rozwiązania sporu – sąd może bowiem obciążyć kosztami procesu w całości lub części stronę, która przed wytoczeniem powództwa zaniechała próby dobrowolnego rozwiązania sporu, uchyliła się od udziału w niej lub uczestniczyła w niej w złej wierze i przez to przyczyniła się do zbędnego wytoczenia powództwa lub wadliwego określenia przedmiotu sprawy, co istotne, niezależnie od wyniku sprawy (tj. nawet wtedy gdy będzie to strona wygrana).

Od 7 listopada 2019 r. do porządku prawnego ponownie zostało wprowadzone odrębne postępowanie w sprawach gospodarczych. Przedsiębiorca pozostający w sporze z drugim przedsiębiorcą, chcący bronić swoich praw w sądzie w sprawie cywilnej związanej z prowadzoną przez tych przedsiębiorców działalnością ma obowiązek skorzystania z trybu odrębnego (chyba że jest przedsiębiorcą prowadzącym jdg). W założeniu postępowanie to ma być postępowaniem przeprowadzonym szybko i sprawnie – nie później niż sześć miesięcy od dnia złożenia odpowiedzi na pozew przez pozwanego – i z uwagi na to wiąże się z wieloma ograniczeniami nałożonymi na strony postępowania. Z kolei wydaje się, że korzystna dla przedsiębiorców jest możliwość wystąpienia do komornika z wnioskiem o dokonanie zabezpieczenia na majątku strony przegranej już po wydaniu wyroku sądu pierwszej instancji.